มีคำอธิบายในหนังสืออักขราภิธาน ศรับท์ของหมอบรัดเลย์ ว่าหมายถึง "คนพลเมืองที่มีเงินพอใช้เลี้ยงชีวิต ไม่เป็นทาสบุคคลผู้ใด" คำว่า "ไพร่กระฎุมพี" เคยใช้พูดถึงในลักษณะดูถูกว่าเป็นคนชั้นต่ำ ในหนังสือนี้ใช้คำนี้ในความหมายดั้งเดิมที่หมอบรัดเลย์ให้ไว้ คือพลเมืองที่มีเงินพอเลี้ยงชีพ และมุ่งให้ครอบคลุมถึงวัฒนธรรมและการคลี่คลายขยายตัวของคนชนชั้นนี้ในประวัติศาสตร์ไทยสมัยรัตนโกสินทร์เป็นสำคัญ "ความคิดการเมืองไพร่กระฎุพีแห่งกรุงรัตนโกสินทร์" เป็นความคิดและการกระทำของคนในระยะที่สังคมไทยกำลังก้าวผ่านจากสังคมไทยเดิมมาสู่การเป็นสังคมสมัยใหม่
สารบัญ