รวมบทความเกี่ยวกับเหตุการณ์ในสี่จังหวดัภาคใต้ ในช่วงที่รัฐไทย เข้าไปมีบทบาทในการจัดการดูแล ๔ จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยเน้นในช่วง พ.ศ.๒๔๗๕ ลงมา จึงทำให้เห็นความเคลื่อนไหวทางการเมืองในสี่จังหวัดภาคใต้ในยุคนั้น ทั้งฝฝ่ายรัฐไทย และ ท้องถิ่น ซึ่งผู้เขียน เขียนถึง จุดประสงค์ของงานชุดนี้ว่า
: “...ประวัติศาสตร์ของปาตานีโดยเฉพาะอย่างยิ่งประวัติและเรื่องราวการต่อสู้ของประชาชนมลายูมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยเฉพาะฮัจญีสุหลงเป็นอดีตที่ยังมีชีวิตอยู่กับปัจจุบัน เพราะความคิดใหญ่เบื้องหลังการกระทำและเหตุการณ์เหล่านั้นยังไม่ได้ผ่านการปฏิบัติที่นำไปสู่ผลลัพธ์อันเป็นที่ยอมรับของประชาชนส่วนข้างมาก ความขัดแย้งหลักจึงยังดำรงอยู่...
...ทั้งๆ ที่กาลเวลาและสถานที่ของเรื่องราวรวมถึงรัฐชาติก็ได้ผ่านการเปลี่ยนแปลงมาไม่น้อยเช่นกัน แต่ทำไมโจทย์และคำตอบของปัญหามลายูมุสลิมสามจังหวัดถึงยังดูเหมือนไม่ได้เปลี่ยนไปอย่างที่ควรจะเป็น...”
